Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne GNIAZDO

Pojawiają się w sieci czasem ciekawe dokumenty i opracowania. Wiele wsi starając się o środki na rozwój opracowuje lokalne plany inwestycyjne, które zawierają ciekawe informacje o miejscowości, w tym - chyba obowiązkowo - historię wsi. Pojawiło się ostatnio takie opracowanie dotyczące Staniewa:

Załącznik nr 5 do uchwały Nr XXXIV/240/10 Rady Miejskiej w Koźminie Wielkopolskim z dnia 16.02.2010r. „Plan Odnowy Miejscowości Staniew Gmina Koźmin Wielkopolski”, 2010, str. 5-7
http://www.bip.kozminwlkp.pl/pliki_inne/1792.pdf

Zarys historii wsi Staniew


Wieś Staniew położona jest ok. 3 km na zachód od Koźmina nad rzeką Orlą — dopływem Baryczy.
Pierwsza wzmianka historyczna o tej wsi zawarta jest w dokumencie lokacyjnym dla wsi Radlin, a wystawionym w Koźminie w 1291 r. W dokumencie tym wymienieni zostali Marcin i Henryk ze Staniewa. Pierwszy z nich tj. Marcin miał lokować na prawie niemieckim Radlin, wieś komesa Jana, drugi tj. Henryk był świadkiem uwierzytelniającym dyplom ten obok Jana, zapewne sołtysa koźmińskiego. Związek z akcją zasadźczą dwóch osób ze Staniewa sugerować może, że wieś z której one pochodziły otrzymała już uprzednio status prawny oparty na zasadach prawa niemieckiego. Wystawienie zaś dokumentu z 1291r. w Koźminie, występowanie świadków obok Henryka ze Staniewa również mieszkańców Koźmina nasuwają przypuszczenie, iż osada ta mogła być wówczas własnością mieszczan uzyskaną być może wraz z lokacją miasta. Może właśnie dlatego w 1318 r. nabyli oni sąsiedni majątek Chociszewice. Dla wyjaśnienia podajemy, że w 1318 r. Dzierżykraj, dziedzic Mokronosa sprzedał swoją majętność Chociszewice wraz z łąkami zwanymi Cięgliny mieszczanom koźmińskim. Wieś ta dziś już zaginiona znajdowała się na zachód od Koźmina w pobliżu Staniewa.
Faktem bezsprzecznym natomiast jest iż Staniew nie wchodził w skład dóbr klucza koźmińskiego w 1338 r. kiedy to król Kazimierz Wielki darował ów klucz Maćkowi Borkowicowi. Kolejna wzmianka historyczna o Staniewie pochodzi z 1469 r. kiedy to Hińcza z Rogowa właściciel dóbr koźmińskich zapisał na Staniewie 10 grzywien dla mansyonarzy przy kościele farnym w Koźminie. Wnosić z tego można, że Staniew wchodził wtedy w skład dóbr klucza koźmińskiego, lecz kiedy się to dokonało trudno dociec.

Dalsze losy Staniewa związane były z kolejnymi właścicielami Koźmina. W 1471 r. Hińcza sprzedaje Koźmin Stary i Nowy wraz z przynależnymi wsiami, wśród których jest wymieniane i Staniewo, Bartłomiejowi Z Iwanowic Gruszczyńskiemu — kasztelanowi kaliskiemu. Po nim kolejno właścicielami Staniewa byli: Górkowie (1519—1592), Stanisław Czarnkowski (1592—1600), Weyerowie (1600—1621), Przyjemscy (1621—1699), Sapiehowie (1700—1791).

Z 1598 r. pochodzi kolejna wzmianka. Wtedy to Stanisław Czarnkowski darował role w Staniewie dla „śpitala koźmińskiego”. W 1665 r. w okolicach Koźmina rozbiły obóz wojska królewskie i zajęły tak miasto jak i całą okolicę. Na mocy prawa wojennego wojsko zabierało to wszystko, czego potrzebowało. Kroniki z tego okresu m.in. podają: „Na polach Staniewa, Wrotkowa i reszty wsi sąsiednich popaszano wszystko zboże albo stratowano je końmi, powyciągano resztę ze stodół, porozbierano płoty, a nawet szopy i domy na opał obozowy, przywłaszczono sobie bydło i konie co najzdatniejsze. Wskutek tego zapanowała oczywiście nędza ogólna i niemożność opłacenia podatków”. Kiedy właścicielem dóbr koźmińskich w 1730 r. został Piotr Sapieha — będąc ciągle w kłopotach finansowych puścił w dzierżawę Staniew, najpierw Radońskim, a później Bogdańskim. W 1749 dzierżawcą Staniewa był Jan Chlebowski. Za czasów Katarzyny Sapieżyny dzierżawcą Staniewa był niejaki Gurzyński.
W 1791 r. w zestawieniu podatkowym dla Staniewa wyszczególnione było 21 dymów rolniczych, z czego płacono 42 garnce żyta i 84 garnce owsa. Na podstawie kontraktu z 18 czerwca 1791 r. przeszedł Staniew z rąk polskich (tj. Sapiehów) w ręce niemieckie (Kalkreuthów). Na mocy wyroku sądowego z 5 marca 1836 r. Kalkreuthowie utracili klucz koźmiński na rzecz rządu pruskiego. W r. 1838 rząd polecił sporządzić inwentaryzację dóbr poszczególnych miejscowości. W ich skład wchodził i Staniew o obszarze 1202 morgi wraz z zabudowaniami zwanymi Bażanty. Oprócz tego w Staniewie były 42 morgi stawów rybnych, które później spuszczono, a teren osuszono. Na rzece Orli był młyn wodny, lecz wówczas już nie używany.
Kmiecie w Staniewie posiadali 1755 mórg — W sumie więc obszar Staniewo wynosił prawie 3000 mórg. Oprócz kmieci było 9 chałupników zobowiązanych do 2 dni roboczych dla dworu co tydzień, 17 gospodarzy, których powinnością było zaorać pewną ilość gruntu dworskiego, odpracować wspólnie 52 dni robocze i stawić podwodę do Wrocławia z wełną, trzy podwody do Poznania z rybami i jedną do Torunia. Cały majątek oszacowano na 41.777 talarów 77 srebrników i 2 fenigi.

Rząd pruski pragnąc sprzedać klucz koźmiński podzielił go na 5 części. Do klucza staniewskiego włączono wieś i folwark Staniew, folwark Psiepole i wieś roboczą Kaniew. W 1841 r. rząd pruski przystąpił do sprzedaży majątków klucza koźrnińskiego. Staniew nabył Edward Diehl 13 sierpnia 1841 r. i był w jego posiadaniu do 1856 r. Po śmierci majątkiem zarządzała do 1881 r. jego żona Hermina Karolina, Berta Diehl i jej dzieci. W latach 1881—84 właścicielem był Otto Mitschke, a po nim od 15.1.1885 r. Fedor Mitschke, radca ziemski, później jego spadkobiercy aż do stycznia 1945 r.
W 1890 r. na folwarku było 5 domów i 132 mieszkańców (110 katolików i 22 protestantów). Obszar folwarku wynosił 319 ha, w tym 280 ha ziemi uprawnej i 22 ha łąk. Właściciel trudnił się głównie uprawą buraka cukrowego.

Natomiast wieś powstała w wyniku uwłaszczenia na mocy recesu z 8 października 1856 r. Podczas regulacji wytypowano 21 gospodarzy posiadających prawo do dziedziczenia.
W sumie 10 gospodarzy otrzymało 10—30 mórg, a 4 gospodarzy od 100—170 mórg. W 1890 r. we wsi było 40 domów, w których zamieszkiwało 298 osób (244 katolików, 54 protestantów). Całkowity obszar wsi wynosił w 1890 r~ 550 ha, 499 ha to ziemia orna, 25 ha łąki, reszta stawy i nieużytki.
Szkoła w Staniewie utworzona została w 1833 r., a w 1896 r. zbudowano nowy budynek szkolny, którego całkowity koszt budowy wynosił 13.600 marek. W 1904 i 1912 r. szkoła ta była modernizowana. Była to szkoła katolicka, a w 1911 r. uczęszczało do niej 178 dzieci, podzielonych na 3 klasy. Naukę prowadziło 2 nauczycieli.
Po II wojnie światowej w wyniku reformy rolnej majątek został podzielony. W 1962 r. zostało utworzone Państwowe Gospodarstwo Rolne o obszarze 298 ha, dziś obszar gospodarstwa wynosi 701 ha. W pałacu natomiast zamieszkało wiele rodzin.

Nieremontowany uległ przez szereg lat dewastacji. PGR podjął jednak remont kapitalny pałacu, w wyniku czego jego stan obecnie bardzo się poprawił. Na przyszły rok planowana jest odnowa elewacji zewnętrznej pałacu. Już na pierwszy rzut oka widać, iż pałac w Staniewie nie stanowi jednolitej bryły architektonicznej. Składa się on jakby z dwóch części. I rzeczywiście znajduje to potwierdzenie. Do pałacu starego dobudowano w 1901 r. pałac nowy. Obecnie wioska liczy 82 numery i zamieszkuje ją 576 osób.

_________________
Pozdrawiam, Maciej - http://www.glowiak.com

Troszkę współcześniejsza historia

_________________
Pozdrawiam
Anna

Poszukuję osób o nazwisku:
Balasiewicz, Litwin, Szklarek, Snycer, Smektała, Szpurtacz (Jutrosin),