Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne GNIAZDO

Bolesław Ulanowski opracował swego czasu część księgi obejmującej sprawy poddanych klasztoru lubińskiego. Z jego pracą można się zapoznać tutaj:

Księga sądowa poddanych klasztoru benedyktynów w Lubiniu 1432-1542
https://polona.pl/item/ksiegi-sadowe-wi ... /700/#item

W "Słowniku historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu" zapisy z owego opracowania są opatrzone skrótem KsLub.

Do klasztoru lubińskiego w różnym czasie należały następujące miejscowości:

Bieżyn miedzy Dolskiem i Krzywiniem,
Bojanowo Stare (?),
Brzedno pod Dolskiem,
Brzeziny w okolicy Śmigla i Kościana,
Charbielin pod Śmiglem,
Chojnata pod Białą Rawską, własność domu jeżowskiego;
Cichowo w okolicy Dolska i Krzywinia,
Dalewo miedzy Śremem i Krzywiniem,
Dębice pod Dolskiem,
Dłużyna pod Śmigłem,
Dobra w okolicy Buku i Steszewa,
Drzęczewo miedzy Gostyniem i Piaskami,
Garby pod Środą,
Garzyn w okolicy Gostynia i Leszna,
Gierłachowo pod Krzywiniem,
Głuchowo w okolicy Kościana i Stęszewa,
Gniewowo w okolicy Kościan i Śmigla,
Góra pod Jeżowem, własność domu jeżowskiego;
Górka pod Świerczyną w okolicy Krzywinia lub też inna;
Górka, przyległość Kiszewa (?), w okolicy Obornik,
Górka Duchowna czyli Lubińska, pod Śmiglem;
W mieście Gostyniu szpital,
Gostyń Stary pod Gostyniem,
Grodowe pod Dolskiem,
Jasienin pod Jeżowem, własność domu jeżowskiego;
Jerka pod Krzywiniem,
Jeżów miasto w Rawskiem, własność domu jeżowskiego, oddanego pod opiekę klasztoru lubińskiego,
w Kaliszu kawał gruntu, karczmę i pobór mostowego;
Karmin pod Śmiglem;
Kiszewo z Kiszewkiem pod Obornikami,
Kosino, jezioro pod Śmiglem,
Kosowo pod Gostyniem,
Kozłowo pod Opalenicą,
Krerowo pod Środą,
Krosnowa pod Jeżowem, własność domu jeżowskiego,
Krzycko pod Wschową,
Krzywiń, miasto, w pow. kościańskim;
Kuszewo pod Śmiglem, jest może Koszanowem;
Kuszkowo pod Krzywiniem,
Łagowo i Łagówko, między Dolskiem i Krzywiniem;
Lubin,
Lusno, nie da się określić bliżej;
Łuszkowo pod Krzywiniem,
Machcin pod Śmiglem,
Małpin pod Dolskiem,
Maryszewo pod Krzywiniem,
Mchy pod Książem,
Miechorzyn (?);
Międzygórze w pobliżu Dolska,
Mikulin pod Jeżowem, własność domu jeżowskiego;
Mochowo, w okolicy Borka i Gostynia;
Mościszki, wieś i jezioro pod Dolskiem,
Motolewo w pobliżu Dolska,
Muchlin pod Dolskiem,
Niechłód pod Wschową,
Nowy Dwór pod Krzywiniem;
na Obrze wyspa, w pobliża Krzywinia,
Opatówko pod Września,
Osowo pod Krzywiniem,
Piechanin pod Czempiniem,
Popowo Niemieckie pod Śmiglem,
Popowo Polskie pod Krzywiniem,
Pozebsko, nie da się określić bliżej;
Pożegowo (?), pod Gostyniem,
Pruszczewo pod Śmiglem,
posiadłość (?) pod Przemętem,
Psary pod Września,
Radlewo pod Święciechową,
Radomicko pod Śmiglem,
Rakówka miedzy Śremem i Czempiniem,
Rewuch, nie da się określić bliżej;
Rogożewo, pod Krzywiniem,
Siemowe, miedzy Gostyniem i Krzywinem.
Sieszar (.?),
Skrobacz, młyn pod Gostyniem,
Sławkowo, nie da się określić bliżej ;
Słupia, w okolicy Stęszewa i Buku;
Smolice pod Krzywiniem;
Stankowo między Krzywiniem i Gostyniem,
Starkówiec pod Kobylinem (?);
Starygród w okolicy Kobylina,
Stężyca pod Dolskiem,
Sthibino, jezioro w okolicy Dolska;
Sirzyżewice pod Lesznem,
Stupowo, nie da się określić bliżej;
Świączyn, w okolicy Nowego Miasta i Książa,
Święciechowa, miasteczko w powiecie wschowskim;
Świniec pod Krzywiniem,
Szczodrochów, w okolicy Dolska i Gostynia,
Targowisko pod Śmiglem,
Trzcinica pod Wielichowem lub Trzecianów;
Trzebidzkie jezioro, pod Śmiglem,
Trzecianów, pod Borkiem lub Trzcinica;
Warla, w okolicy Krzywinia,
Wąsowo (?),
Wierzbięcice, pod Lesznem,
Wieszkowo, pod Krzywiniem,
Wławie, między Kościanem i Krzywiniem,
Wonieść, w okolicy Kościana i Śmigła,
Wymysłowo, pod Krzywiniem,
Wyrzeka, w okolicy Śremu i Krzywinia,
Wyszaków, pod Zaniemyślem,
Zbęchy, pod Krzywiniem,
Zdunki, w okolicy Krzywinia,
Zębów pod Lwówkiem,
Żelazne pod Krzywiniem,
Zielnice (?)

Książka zawiera też indeks osób i miejscowości:
https://polona.pl/item/ksiegi-sadowe-wi ... o:metadata

_________________
Pozdrawiam - Bartek

HIC MORTVI VIVVNT ET MVTI LOQVVNTVR. A dbałość o naukę jest miłość.

Witam! Zachęcam do przeglądania i zmierzenia się z zapisami nie patrząc na spis nazwisk. Mogą być niespodzianki! Dla zachęty, żeby w ogóle przejrzeć to wydawnictwo jeden z zapisów natury obyczajowej co myślę, że wzbudzi emocje (chociaż nie dotyczy klasztoru lubińskiego).

Księga Sądowa Kluczów Strzeszyckiego i Zbikowskiego

4004. (115) Podany Iąn Zelek z Krosny do sądu prawa rugowego przez I. M. P. Porębskiego possessora z parafiey Woiakowski, iakoby się miał dopuście grzechu cielesnego z pasierbicą swoią, do czego się sąm dobrowolnie przyznał przed całem sądem y przed uproszonymi dwoma szlachtą W. IM. P. Władysławem Jezierskim y IM. P. Ignacem Gurskim, czego dochodził sąd prawa rugowego z całey gromady, założywszy na nię corporalną przysięgę, ieżeli który widział albo słyszał, ieżeliby się to miało było więcey trafić, lecz wszyscy zgodnymi glosy zeznali y wyświadczyli go, iż się więcey tego grzechu niedopuscił. Sąd ninieyszy, stosuiąc się do sentencyi W. iMciow wzwysz wyrażonych y maiąe wzgląd na to, iż to uczynił nie z umysłu tylko przez nieostrożność, przyszedszy z karczmy w nocy piiany, rozumiał, że żona do niego przyszła, tak decyduie: Luboć należałoby za tak ciężką zniewagę Maiestatu Boskiego surowszymi karać karami, iednak do mnieyszych przystąpiwszy, nayprzod, aby, wypłacając się sprawiedliwości Boskiey, Iąn Zelek poszedł do Częstochowy y tam dawszy na mszą św. przez nię krzyżem leżał przed obrazem Nayśw. Matki, a to z tey racyi, iż niema sposobu przebłagać Maiestatu Boskiego tylko przez intercessyę Matki Nayśw., także aby poszedł do Kobylonki y tam dawszy na mszą św. leżał przez nię krzyżem przed cudownym obrazem. Zaś że ten exces popełnił w tey parafii, naznacza mu sąd ninieyszy, aby tesz y tu publiczną odbył pokutę, poniewasz nie masz czym okupic się należycie do kościoła, toć tedy chyba ciałem nayprzod powinięn bydz karany plag 200 y przez 3 dni w Wielki tydzień aby krzyżem leżał pod tęczą, z rozciągnionemi rękami, przez Szrodę, przez Piątek y Sobotę. Po tym tesz według proporcyi fertony, poniewasz go y na to nie barzo stać, naznacza się, aby był karany grzywnami do kościoła 4, Dworowi 3, do skrzynki woytowski 1. Słuszna by rzecz była karać surowszą karą według świadectwa pierwszego IM. P. Porębskiego, tylko że się tak niepokazało, iak pierszy raz powiedział, skoro przy całey gromadzie zapar się, iż więcey nic nie wie, tylko tyle, do czego się sam dobrowolnie przyznał.

Paweł Otulakowski

_________________
Paweł Otulakowski

Artykuł 12 – prawo obowiązujące od 1588-1786
„Ustawujemy też jeśliby kto dziewkę albo uczciwą niewiastę jakiegokolwiek stanu usilnie zgwałcił, a ona by dziewka albo niewiasta za onym uczynkiem wołała gwałtu za którym wołaniem ludzie by przybiegli na on gwałt, a ona by przed nimi znaki gwałtu okazała, a po tym onego do prawa pociągnęła i dwiema albo trzema świadkami znaki gwałtu przeświadczyła, któremu przy onych świadkach na tym gwałcie swym tego samego przysięgła. Tedy takowy ma bydż karan gardłem a nawiązka ma bydż z imienia według stanu jakiego będzie.
W dalszej części wynika iż jeżeli zgwałcona kobieta chciała mieć za męża gwałciciela wtedy za męża „mieć to będzie na jej woli”. Gdyby jednak w czasie gwałtu nie wołała, a później tylko ludziom opowiedziała wtedy nie może być opowiadanie za gwałt rozumiane”

W normach duszpasterskich z 1776r za gwałt pannie uczyniony groziła klątwa [ nic nie wspomniano o mężatkach],
ale w suplikach sądowych z XVIII w można odnależć skargi chłopów na rozpustę szlachty cytuję: „która chłopskich synów do brania swych nałożnic przymusza”

Prawo z 1828r
Prawa Pruskiego ( część II tytułu II & 597) mówi , dziecię z osoby narzeczonej spłodzone , staje się dzieckiem prawym przez samo tylko uznanie ojca.

Art.299 Uznanie takowe nie może mieć miejsca względnie dzieci z związku kaziorodczego lub cudzołożnego zrodzonych.
Uznanie dziecięcia zrodzonego w związku kaziorodzkim albo cudzołożnym byłoby przyznaniem się do przestępstwa, dlatego słusznie jest zabronionym.

Art 302. Dziecku naturalnemu, choćby uznanemu nie służą prawa dziecka prawego

Art. 305. Poszukiwanie ojcostwa zabronione. W przypadku porwania, gdy czas tego porwania zgadza się z czasem poczęcia, porywający może być na żądanie stron interesownych uznany ojcem dziecięcia.

Art. 306. Poszukiwanie macierzyństwa jest dozwolone. Dziecię poszukując swą matkę dowieść powinno, że jest tem samem, które matka porodziła. W takowym przypadku dowód świadków wtenczas tylko dopuszczonym będzie, gdy znajduje początek na piśmie, albo zachodzą domniemania lub istnieją ślady z czynów już wówczas wątpliwych wynikające, a które dla swej ważności dozwolenia tegoż dowodu koniecznie wskazują.

I jeszcze dotyczące ostatniego wątku w tym poście także z prawa z 1828 roku:
Art. 100. Ojciec dziecięcia nieprawego łoża wtenczas tylko jako ojciec w akcie urodzenia zapisanym być może, gdy przy zapisaniu aktu tego jest obecny i dziecię za swe własne uznaje.

Art. 101 Akt uznania dziecięcia wpisanym będzie w księgi podług swej daty i uczyniona będzie o nim wzmianka na brzegu aktu urodzenia jeżeli akt ten się znajduje.

Art.102. Co do przysposobienia po dopełnieniu przepisów art 324 żądać może strona interesowna uczynienia wzmianki na brzegu aktu urodzenia przysposobionego, którą utrzymujący księgi aktów stanu cywilnego podług przepisu artykułu poprzedzającego uskuteczni.

Art. 103. Ojciec dziecięcia w kaziorodztwie lub cudzołóstwie zrodzonego , jako ojciec w akcie zapisanym być nie może.

Dzieci w kaziorodztwie i cudzołóstwie spłodzone nie mogą być uprawnione przez następne małżeństwo, ani uznane za naturalne.

Prawo z 1858 roku
Z powodu związków cudzołożnych lub kaziorodczych- w aktach chrztu nie zapisywano rodziców z imienia. Jednak czasami były sytuacje , że ojciec ze związku cudzołożnego lub kaziorodczego przyznawał się do dziecka, ale chcąc ochronić dobre imię matki nie podał jej imienia. Wobec tego w akcie chrztu podane jest samo imię ojca.


Pozdrawiam,
Mirosława Giera

Ps. Dziękuję administratorom forum za poobcinanie treści w wątku „ Stare prawa”, to teraz na „piśmie” jego fragmenty

Ja jako prosty poszukiwacz liczę, że te wszystkie paragrafy powyżej przydadzą się badaczom ksiąg sądowych wiejskich. Jak na razie ciężko mi idzie ze średniowieczną łaciną.
Postanowiłem spisać osoby wymienione z imienia i nazwiska- lub tylko z nazwiska z Księgi sądowej opactwa lubińskiego. Dodałem również wiodące miejscowości. Numer odpowiada wpisowi w Księdze. Oczywiście postaci tam występujących jest wielokrotnie więcej, ale są wymienieni tylko z imienia. Pisownia jest dokładnie taka jak w księdze, ale zazwyczaj jest zniekształcona w odniesieniu do współczesnych określeń. Np. dla mnie wpis Iohannes Iaszs kojarzy się z występującym w parafii lubińskiej nazwiskiem Jagsz lub Jagsch (były różne formy), Maczyossek to pewnie Macioszek lub podobnie. Owocnych skojarzeń!
Paweł Otulakowski

4440. Hinczka, Michael Lrziosska
4442. Iacussio Kuczinsky, Dzbąsky
4443. Dalewo- Andreas Szobyeandr, Schwąch, Albertus Koth, Michael Golecz, Marczin Galka, Mathias
Starzik
4444. Wonieść- Petrus Morkrabya, Paulus Glecza, Andreas Ianuszewicz (de Spławie)
4445. Dalewo, Mościszcze – Milessa
4446. Stankowo- Michael Kokoth,
4447. Targowisko- Petrus Vyry, Bartossius Dambowy de Gorka, Michael Nyemyecz- Mathias
Maczyossek de Targowisko, Nicolao Malewsky,
4448. Antiqua Gostin- Michael Rogowsky, Hynczka Myedzichotsky, N. Bril Turowsky, Lomyk,
4449. Krzywiń- Lomik,
4453. Szczodrochowo- Stanislaus Gayowszky,
4455. Łagowo- Mathias Wyelky, Mathias Suchy,
4456. Górka- Rucznyczkye, Pella, Michael Lissy,
4458. Górka- Bartholomeus Bartlinsky, Iacobus Konopka,
4459. Ian Zadarek de Daleszino, Mathias Clich de Dalebursky,
4460. Łuszkowo- Iohannes Iaszs, Swanch, Laurentius Kokoszka, Petrus Zaroszga, Ioannes Zaroszga,
4461. Kossowo- Nicolaus Starosthka,
4463. Wławie- Pyetrzik Materno,
4464. Żelazno- Iacobus Frigan,
4465. Lubiń- nobilis Andree Gorsky, Barthosio Dampsky, plebano Petrus Pyoch, Andrea Strzela,
Michael Czygaszs,
4470. Moszczeszicze- Lucas Nyemyedcz, Franciscus Schimal, Mathias Roth,
4472. Siemowo- Paulo Konopka, Stephano Clymek, Iohanne Krupa, Stanislaus Stharosta,
4474. Wyrzeka, Śrem- Mathia Nolla, Nicolas Myszyor, Nicolaus Sbąszky civis de Srzem, Catharina
Cawyna,
4475. Gierłachowo- Petrus Barthowycz, Nicolaus Rączka, Stanislaus Slyva, Martinus Gymeyola de
Krzywiń,
4476. nobilis Alberti Wydawski civis Poznan.
4477. Osowo- Mathias Soląndcz (Solandcz), Nicolaus Murtiszka,
4478. Gniewowo- Nicolaus Sparlo, Alertus Paulus Droszdzak, Andreas Sparlo,
4479. Zbęchy- Iohanne Kulig, Paulo alis Passzek,
4481. Wyrzeka- Iacobo Wozywoda,
4482. Jerka, Wławie, Pyeląchowo- Iacobus Barthnyk, Iohannes Othulyk, Andreas Kthmyecz, Bruk,
Rąkoszek, Szryabyek, nobilis Andree Byalyenmczky, Iohannis Smyczenky,
4483. Górka- Lucee Andree dicti Barthek,

_________________
Paweł Otulakowski

W powyższych postach zapomniano dodać wieś Girka [ 1432-1542] występującą w Księgach sądowych poddanych Klasztoru Benedyktynek w Lubinie dwukrotnie , ale to z powodu ( jak myślę ) różnych zapisów jednej wsi, które często doprowadzają do błędnych poszukiwań nawet badaczy, a co dopiero prostego poszukiwacza .

1)JERKA - w dok z r. 1258 Gyrcha wieś powiat kościański wśród włości klasztoru lubińskiego. W r. 1282 klasztor zamienia tą wieś na „ Marissevo” dziś nieznane.

2 ) JERKA -(1181 fals. ok. 1230 Gyrcha; 1282 or. Girka, 1294 Gyrca, 1369 Irka, 1391 Gerka, 1411 Jerka, 1571 Hirka) 4,5 km na NE od Krzywinia.

3)Willa- Girka – 1432-1542 r „ księga sądowa poddanych Klasztoru Benedyktynek w Lubinie. Wpisano nazwę tej miejscowości o tej samej pisowni w dwóch aktach.

4 )1562 Wojc. Sadliński pleb. w Lubiniu upomina się u opata lub. Pawła Chojnackiego o dzies. snop. z folw. zw. Ciąsczewo lub Ciuszewo k. Łuszkowa przyłączonego niedawno (noviter) do folw. w Jerce; opat zobowiązuje się do dawania dzies. snop. z Jerki i wszystkich ról folwarcznych do niej należących i również z folw. zw. dawniej Ciasczewo, a obecnie Ciuszewo, który leży w pobliżu granic z wsiami Kopaszewo i Rogaczewo [Wielkie], i który przez tegoż opata został przyłączony do wsi Jerka (Archiwum benedyktynów w Lubiniu, Liber albus 200); 1610 dzies. z folw. C. należy się plebanowi w Lubiniu (AV 4, 47).

5)Jerki niewłaściwe Erki ws. pow żwinogródzki gm. Bohaczówka st. poczt. żwinogródka 910w 205dm. 2455 nk. Cerkiew, szkółka cerkiewna, 19 wiatraków, olejarnia, st. dr. płd- zach. zw. Żwinogródka.
Jerkie ob. Gierkie.

Zródło:
„Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich”
„ Słownik historyczno- geograficzny ziem polskich”

Pozdrawiam,
Mirosława Giera

W sąsiednim wątku henry podlinkował wykaz wiejskich ksiąg sądowych z terenu Wielkopolski.
https://plebeanorum.wordpress.com/ksieg ... lkopolska/

Niestety - jak widać - większość z nich spłonęła w pożarze APP w styczniu 1945 r. :(

_________________
Pozdrawiam - Bartek

HIC MORTVI VIVVNT ET MVTI LOQVVNTVR. A dbałość o naukę jest miłość.