http://kpbc.ukw.edu.pl/dlibra/plain-content?id=30777Pamiętniki Natalisa Sulerzyskiego byłego posła Ziemi Pruskiej na Sejm Berliński
stron 387
od str.278 (258)
Rozdzial XVI 
PROCES OD 7 LIPCA DO 23 GRUDNIA 1864 ROKU Treść: Składu sądu. - Akt oskarżenia przeciw stu czterdziestu dziewięciu osobom. - Nazwiska obrońców naszych. Moje oskarżenie. - Obrona. - Rewizja w Piątkowie dla szukania emigrantów. - Emilia Sczaniecka jako świadek. - Świadek Tourgeret. - Mowa Gneista. - Druga mowa moja na obronę. - Wyrok: mnie na rok więzienia. 
7 lipca 1864 o dziewiątej godzinie z rana początek rozprawy sądowej. Sąd składa się z dziewięciu Kammergerichtsrathów, dziesiąty prezes Kammergerichtu jako prezydujący. 
Nazwiska ich warto potomności podać: l. Büchtemann, prezydujący 
2. Drogand, radzca 
3. Theremin, radzca 
4. Becker, radzca 
5. Oelrichs, radzca 
6. Leonhardt, radzca 
7. Bratring, radzca 
8. Vogel, radzca 
9. Friedrich, radzca 
10. Eimbeck, radzca. 
Prócz tego, zasiadło pięciu nadkompletnych sędziów, a zatem razem piętnastu na wzniesionej trybunie. 
Prokuratoria składa się z nadprokuratora Adelunga i asesora Mittelstaedta. 
Akt oskarżenia o usiłowanie wskrzeszenia Polski w granicach przed rokiem 1772 i oderwania części do Prus przypadłej, wytoczony 
przeciw następującym osobom (1): 
1. Hrabia Jan Kanty Działyński z Poznania 
2. Aleksander Guttry z Paryża 
3. Włodzimierz Wolniewicz z Dębicza 
4. Władysław Kosiński z Targowej G6rki 
5. Dr Władysław Niegolewski z Murkwicy 
6. Leon Kr6likowski, dyrektor Towarzystwa Parowych Statk6w z Paryża 
7. Józef Rustejko bibliotekarz z Kielc w Samogicji (2)
8. Julian Ksawer Łukaszewski, student medycyny z Trzemeszna 
9. Władysław Smiśniewicz, student matematyki i nauk przyrodniczych ze Środy 
10. Filip Skoraczewski, kandydat leśnictwa z Gudorowa 
11. Walery Mrowiński z Gościeszyna 
12. Józef Żórawski, literat z Poznania 
13. Adolf Hoffmann, puszkarz (3) i handlarz broni z Poznania 
14. LudwiJk Ohnstein, kupiec z Lissy (4)
15. Dionizy Oberfeld, kupiec z Poznania 
16. Stanisław Kaniewski, kupiec z Poznania 
17. Marian Jaroczyński, nauczyciel rysunków z Poznania 
18. J6zef Matuszewski, krawiec z Poznania 
19. Napoleon Mańkowski, dziedzic z Rudki 
20. Książę Roman Wilhelm Czartoryski z Jutrosina 
21. Książę Mikołaj Konstanty Radziwiłł z Połoneczka 
22. Edmund Taczanowski z Moli 
23. Wacław Koszutski z Maguszewic 
24. Stanisław Rymarkiewicz, proboszcz z Kotlina 
25. Józef Stanisław Niklewski, doktor medycyny z Jarocina  
26. Stanisław Sczaniecki ze Skoraszewa 
27. Ludwik Sczaniecki z Boguszyna 
28. Włodzimierz Kurnatowski z Gostyczyna 
29. Bolesław Antoniewicz, wikary z Ostrowa 
30. Władysław Dehnel, dzierżawca ze Śmiłowa 
31. Władysław Zakrzewski z Jankowa 
32. Witold Rostkowski, obywatel z Raszkowa 
33. Władysław Błociszewski syn, z Poznania 
34. Władysław Kraśnicki syn, z Czachór 
35. Stefan Zakrzewski z Wyszek 
36. Tadeusz Jaraczewski z Łowęcic 
37. Adam Jarzembowski z Wielkiego Krzyża 
38. Bolesław Bronikowski, student z Ostrowa 
39. Władysław Oppen, nauczyciel z Poznania 
40. Witalis Walter, inżynier leśniczy z Wronaw 
41. Witold Chodacki z Koźmina 
42. Ildefons Chełkowski z Wilcza 
43. Kazimierz Miłkowski, elew I gospodarczy z Wilcza 
44. Hrabia Stanisław Czarnecki z Pakosławia 
45. Stanisław Błociszewski z Ciołkowa 
46. Szymon Radecki, proboszcz z Gostynia 
47. Hipolit Szczawiński z Brylewa 
48. Tadeusz Braunek z Bojanic 
ł9. Seweryn Radoński z Psiego Pola 
50. Cyprian Jarochowski, proboszcz z Pogorzeli 
61. Faustyn Radoński z Ninina 
52. Józef Wierzbiński z Włókna 
53. Józef Mielęcki z Nieszawy 
54. Bolesław Lutomski ze Stawu 
55. Napoleon Bekowski z Koszut 
56. Anastazy Radoński z Krześlic 
57. Maksymilian Radzimiński z Dziechowic 
i8. Józef Prądzyński, urzędnik gospodarczy ze Stawu 
59. Walery Hulewicz z Młodziewic 
60. Artakserkses Rekowski z Gruzdowa 
61. Kazimierz Wilkoński z Graboszewa 
62. Józef Pluciński z Konojad 
63. Kazimierz Węclewski z Niełęgowa 
64. Zygmunt Niegolewski z Niegolewa 
65. Zygmunt Jaraczewski z Jaraczewa 
66. Feliks Matecki z Grab 
67. Jan Majewski, urzędnik gospodarczy z Grab 
68. Leon Smitkowski z Łęg 
69. Mateusz Skrzydlewski z Mechlina 
70. Władysław Łącki z Posadowa 
71. Ferdynand Molinek z Uścięcic 
72. Hrabia Mieczysław Kwilecki z Oporowa 
73. Józef Kierski z Gąsawy 
74. Bolesław Kościelski ze Śmiłowa 
75. Erazm Zabłocki z Tarnowa 
78. Norbert Szuman z Kujawki 
17. Karol Brodowski w Pawłowa 
78. Wojciech Kunow ze Słup 
79. Dr Henryk Szuman z Althüte (6) 
80. Ernest Świnarski z Kruszewa 
81. Boleslaw Moszczeński z Kuśnierza 
82. Serafin Ulatowski z Racic 
83. Ignacy Grabowski z Bondecza 
84. Cezary Tur z Trzeciewnicy 
85. Hrabia Konstanty Bniński z Glesna 
86. Józef Skrzydlewski z Dzierzązna 
87. Zygmunt Malczewski z Ławek 
88. Kazimierz Brodnicki z Dziećmiark 
89. Józef Krasicki z Karsewa 
90. Ludwik Heinrych z Lubostronia 
91. .Józef Alojzy Seyfries z Jaguszewic 
92. Bolesław Sikorski z Krostkowa 
93. Tadeusz Kierski z Poburka 
94. Józef Hubert, proboszcz z Grabowa 
95. Antoni Jackowski z Palczyna 
96. Roman Pilaski z Zielenic 
97. August Samorzewski, wikary ze Środy 
98. Maksymilian Jackowski z Pomarzanowic 
99. Hrabia Wiktor Szołdrski z Brodowa 
100. Andrzej Skorzewski z Zerkowa 
101. Hipolit Duszyński z Nowego Dworu 
102. Bogusław Łubieński z Ksiączyna 
103. Julian Mittelstaedt z Kunowa 
104. Franciszek Mierosławski z Proszyska 
105. Michał Paruszewski z Obudna 
106. Walery Sulerzyski z Zagajnych Górek  
107. Mikołaj Goński, wikary z Poznania 
108. Maksymilian Jasiński z Bydgoszczy 
109. Dr Wincenty Cichowski, proboszcz z Brodnicy 
110. Józef Banaszak, rymarz z Brodnicy 
111. Stanisław Wierzbiński z Uściekowa 
112. Teodor Seydewitz, oficer papieski 
113. Julian Sypniewski z Piotrowa 
114. Kazimierz Mroziński z Damasławek 
115. Karol Chłapowski z Czerwonej Wsi 
116. Stanisław Maciejewski, spedytor z Katowic 
117. Józef Berger z Grembanina
118. Bonawentura Błeszyński z Łaszczyna 
119. Józef Zabłocki z Chwałęcinka 
120. Bolesław Czapski z Chwalęcina 
121. Dr med. Leon Martwell z Turyna 
122. Jan Röhr z Gdańska 
123. Fryderyk Wilhelm Johansohn, kupiec z Królewca 
124. Zygmunt Działowski ze Mgowa 
125. Natalis Sulerzyski z Piątkowa 
126. Józef Iłowiecki z Ryńska 
127. Edward Kalkstein z Jabłówka 
128. Józef Łebiński, proboszcz z Gaborowa 
129. Teodor Jackowski z Lipinek 
130. Antoni Marański z Sulęcina 
131. Marceli Borowski z Czarlina 
132. Józef Piotr Tokarski z Wygody 
133. Adolf Łączyński z Kościelca 
134. Adolf Kaczorowski z Dębna 
135. Hipolit Turno z Objezierza 
136. Jan Arndt z Dobieszewic. 
Do tej liczby zrobiono następujący dodatek: 
137. Edmunt Callier 
138. Bolesław Chotomski z Królewca 
139. Jan Nepomucen Koronowicz z Królewca 
140. Juliusz Reichstein z Augustowa 
141. Wojciech Winkler-Kętrzyński, student z Królewca 
142. Leopold Różycki 
143. Kazimierz Szultz z Poznania 
144. Józef Nepomucen Gościcki z Królewca 
145. Henryk Gosławski 
146. Juliusz Au z Poznania 
147. Władysław Zawadzki ze Sukowy 
148. Walenty Połczyński ze Ślesina 
149. Kazimierz Chełmicki. 
W takim porządku nas zapisano i wywoływano przed prześwietny sąd. 
Prokuratoria zastąpiona przez nadprokuratora Adelunga i asesora Mittelstaedta. 
Tłumacze: radzca Jerzewski i sekretarz Konkiel. 
Obrońców wybraliśmy nie tych, których nam sąd proponował, ale następujących: l. Prof. dr Gneist z Berlina 
2. Adwokat Deyks z Berlina 
3. Adwokat Brachvogel z Berlina 
4. Adwokat Holthoff z Berlina 
5. Adwokat Janecki z Poznania 
6. Adwokat Lent z Wrocławia 
7. Adwokat Lewald z Berlina 
8. Adwokat Elven z Kolonii 
9. Adwokat Lisiecki ze Śremu. 
Profesor Gneist, słynny jako prawnik i mówca liberalny w sejmie był ważnym nabytkiem na obrońcę, a Napoleonowi Mańkowskiemu należy się zasługa, że usilnymi prośbami mu się udało nakłonić go do przyjęcia obrony. Ja wybrałem sobie Elvena z Kolonii. 
Siódmego więc lipca 1864 o godzinie dziewiątej rozpoczynają się rozprawy. Fizjognomie naszych sędziów nie wróżyły nam dobrego wypadku, czuli się jednak bezpiecznymi pod opieką straży ogniowej, która pod pozorem strzeżenia sali sądowej z drzewa wystawionej nie tylko na zewnątrz, ale i wewnątrz, śród obrad, uzbrojona w ogromne, błyszczące topory czuwała nad ich bezpieczeństwem. 
Trzech stenografów, przez nas płatnych, zajęło krzesła obok trybuny nadprokuratorii, która nam wytoczyła: "Proces o zdradę stanu za usiłowania dążące do przywrócenia Polski w granicach, jakie miala przed rokiem 1772, a zatem do oderwania części przez podzial do Prus przypadlej, wytoczony przeciw hrabiemu Jan Kanty Kościelec Dzialyński i towarzyszom" (8). 
Po obszernym wstępie, w którym prokuratoria usiłowała uzasadnić oskarżenie przez różne dokumenta, a mianowicie przez notatki hrabiego Działyńskiego zabrane przy rewizji w pałacu jego w Poznaniu (9), znajdujące się w pugilaresie, przystąpiła do szczegółowych oskarżeń, począwszy od hrabiego Działyńskiego. (...)
...
Indeks nazwisk od strony 370 (350)
...