http://kpbc.ukw.edu.pl/dlibra/plain-content?id=30777Pamiętniki Natalisa Sulerzyskiego byłego posła Ziemi Pruskiej na Sejm Berliński
stron 387
od str.278 (258)
Rozdzial XVI
PROCES OD 7 LIPCA DO 23 GRUDNIA 1864 ROKU Treść: Składu sądu. - Akt oskarżenia przeciw stu czterdziestu dziewięciu osobom. - Nazwiska obrońców naszych. Moje oskarżenie. - Obrona. - Rewizja w Piątkowie dla szukania emigrantów. - Emilia Sczaniecka jako świadek. - Świadek Tourgeret. - Mowa Gneista. - Druga mowa moja na obronę. - Wyrok: mnie na rok więzienia.
7 lipca 1864 o dziewiątej godzinie z rana początek rozprawy sądowej. Sąd składa się z dziewięciu Kammergerichtsrathów, dziesiąty prezes Kammergerichtu jako prezydujący.
Nazwiska ich warto potomności podać: l. Büchtemann, prezydujący
2. Drogand, radzca
3. Theremin, radzca
4. Becker, radzca
5. Oelrichs, radzca
6. Leonhardt, radzca
7. Bratring, radzca
8. Vogel, radzca
9. Friedrich, radzca
10. Eimbeck, radzca.
Prócz tego, zasiadło pięciu nadkompletnych sędziów, a zatem razem piętnastu na wzniesionej trybunie.
Prokuratoria składa się z nadprokuratora Adelunga i asesora Mittelstaedta.
Akt oskarżenia o usiłowanie wskrzeszenia Polski w granicach przed rokiem 1772 i oderwania części do Prus przypadłej, wytoczony
przeciw następującym osobom (1):
1. Hrabia Jan Kanty Działyński z Poznania
2. Aleksander Guttry z Paryża
3. Włodzimierz Wolniewicz z Dębicza
4. Władysław Kosiński z Targowej G6rki
5. Dr Władysław Niegolewski z Murkwicy
6. Leon Kr6likowski, dyrektor Towarzystwa Parowych Statk6w z Paryża
7. Józef Rustejko bibliotekarz z Kielc w Samogicji (2)
8. Julian Ksawer Łukaszewski, student medycyny z Trzemeszna
9. Władysław Smiśniewicz, student matematyki i nauk przyrodniczych ze Środy
10. Filip Skoraczewski, kandydat leśnictwa z Gudorowa
11. Walery Mrowiński z Gościeszyna
12. Józef Żórawski, literat z Poznania
13. Adolf Hoffmann, puszkarz (3) i handlarz broni z Poznania
14. LudwiJk Ohnstein, kupiec z Lissy (4)
15. Dionizy Oberfeld, kupiec z Poznania
16. Stanisław Kaniewski, kupiec z Poznania
17. Marian Jaroczyński, nauczyciel rysunków z Poznania
18. J6zef Matuszewski, krawiec z Poznania
19. Napoleon Mańkowski, dziedzic z Rudki
20. Książę Roman Wilhelm Czartoryski z Jutrosina
21. Książę Mikołaj Konstanty Radziwiłł z Połoneczka
22. Edmund Taczanowski z Moli
23. Wacław Koszutski z Maguszewic
24. Stanisław Rymarkiewicz, proboszcz z Kotlina
25. Józef Stanisław Niklewski, doktor medycyny z Jarocina
26. Stanisław Sczaniecki ze Skoraszewa
27. Ludwik Sczaniecki z Boguszyna
28. Włodzimierz Kurnatowski z Gostyczyna
29. Bolesław Antoniewicz, wikary z Ostrowa
30. Władysław Dehnel, dzierżawca ze Śmiłowa
31. Władysław Zakrzewski z Jankowa
32. Witold Rostkowski, obywatel z Raszkowa
33. Władysław Błociszewski syn, z Poznania
34. Władysław Kraśnicki syn, z Czachór
35. Stefan Zakrzewski z Wyszek
36. Tadeusz Jaraczewski z Łowęcic
37. Adam Jarzembowski z Wielkiego Krzyża
38. Bolesław Bronikowski, student z Ostrowa
39. Władysław Oppen, nauczyciel z Poznania
40. Witalis Walter, inżynier leśniczy z Wronaw
41. Witold Chodacki z Koźmina
42. Ildefons Chełkowski z Wilcza
43. Kazimierz Miłkowski, elew I gospodarczy z Wilcza
44. Hrabia Stanisław Czarnecki z Pakosławia
45. Stanisław Błociszewski z Ciołkowa
46. Szymon Radecki, proboszcz z Gostynia
47. Hipolit Szczawiński z Brylewa
48. Tadeusz Braunek z Bojanic
ł9. Seweryn Radoński z Psiego Pola
50. Cyprian Jarochowski, proboszcz z Pogorzeli
61. Faustyn Radoński z Ninina
52. Józef Wierzbiński z Włókna
53. Józef Mielęcki z Nieszawy
54. Bolesław Lutomski ze Stawu
55. Napoleon Bekowski z Koszut
56. Anastazy Radoński z Krześlic
57. Maksymilian Radzimiński z Dziechowic
i8. Józef Prądzyński, urzędnik gospodarczy ze Stawu
59. Walery Hulewicz z Młodziewic
60. Artakserkses Rekowski z Gruzdowa
61. Kazimierz Wilkoński z Graboszewa
62. Józef Pluciński z Konojad
63. Kazimierz Węclewski z Niełęgowa
64. Zygmunt Niegolewski z Niegolewa
65. Zygmunt Jaraczewski z Jaraczewa
66. Feliks Matecki z Grab
67. Jan Majewski, urzędnik gospodarczy z Grab
68. Leon Smitkowski z Łęg
69. Mateusz Skrzydlewski z Mechlina
70. Władysław Łącki z Posadowa
71. Ferdynand Molinek z Uścięcic
72. Hrabia Mieczysław Kwilecki z Oporowa
73. Józef Kierski z Gąsawy
74. Bolesław Kościelski ze Śmiłowa
75. Erazm Zabłocki z Tarnowa
78. Norbert Szuman z Kujawki
17. Karol Brodowski w Pawłowa
78. Wojciech Kunow ze Słup
79. Dr Henryk Szuman z Althüte (6)
80. Ernest Świnarski z Kruszewa
81. Boleslaw Moszczeński z Kuśnierza
82. Serafin Ulatowski z Racic
83. Ignacy Grabowski z Bondecza
84. Cezary Tur z Trzeciewnicy
85. Hrabia Konstanty Bniński z Glesna
86. Józef Skrzydlewski z Dzierzązna
87. Zygmunt Malczewski z Ławek
88. Kazimierz Brodnicki z Dziećmiark
89. Józef Krasicki z Karsewa
90. Ludwik Heinrych z Lubostronia
91. .Józef Alojzy Seyfries z Jaguszewic
92. Bolesław Sikorski z Krostkowa
93. Tadeusz Kierski z Poburka
94. Józef Hubert, proboszcz z Grabowa
95. Antoni Jackowski z Palczyna
96. Roman Pilaski z Zielenic
97. August Samorzewski, wikary ze Środy
98. Maksymilian Jackowski z Pomarzanowic
99. Hrabia Wiktor Szołdrski z Brodowa
100. Andrzej Skorzewski z Zerkowa
101. Hipolit Duszyński z Nowego Dworu
102. Bogusław Łubieński z Ksiączyna
103. Julian Mittelstaedt z Kunowa
104. Franciszek Mierosławski z Proszyska
105. Michał Paruszewski z Obudna
106. Walery Sulerzyski z Zagajnych Górek
107. Mikołaj Goński, wikary z Poznania
108. Maksymilian Jasiński z Bydgoszczy
109. Dr Wincenty Cichowski, proboszcz z Brodnicy
110. Józef Banaszak, rymarz z Brodnicy
111. Stanisław Wierzbiński z Uściekowa
112. Teodor Seydewitz, oficer papieski
113. Julian Sypniewski z Piotrowa
114. Kazimierz Mroziński z Damasławek
115. Karol Chłapowski z Czerwonej Wsi
116. Stanisław Maciejewski, spedytor z Katowic
117. Józef Berger z Grembanina
118. Bonawentura Błeszyński z Łaszczyna
119. Józef Zabłocki z Chwałęcinka
120. Bolesław Czapski z Chwalęcina
121. Dr med. Leon Martwell z Turyna
122. Jan Röhr z Gdańska
123. Fryderyk Wilhelm Johansohn, kupiec z Królewca
124. Zygmunt Działowski ze Mgowa
125. Natalis Sulerzyski z Piątkowa
126. Józef Iłowiecki z Ryńska
127. Edward Kalkstein z Jabłówka
128. Józef Łebiński, proboszcz z Gaborowa
129. Teodor Jackowski z Lipinek
130. Antoni Marański z Sulęcina
131. Marceli Borowski z Czarlina
132. Józef Piotr Tokarski z Wygody
133. Adolf Łączyński z Kościelca
134. Adolf Kaczorowski z Dębna
135. Hipolit Turno z Objezierza
136. Jan Arndt z Dobieszewic.
Do tej liczby zrobiono następujący dodatek:
137. Edmunt Callier
138. Bolesław Chotomski z Królewca
139. Jan Nepomucen Koronowicz z Królewca
140. Juliusz Reichstein z Augustowa
141. Wojciech Winkler-Kętrzyński, student z Królewca
142. Leopold Różycki
143. Kazimierz Szultz z Poznania
144. Józef Nepomucen Gościcki z Królewca
145. Henryk Gosławski
146. Juliusz Au z Poznania
147. Władysław Zawadzki ze Sukowy
148. Walenty Połczyński ze Ślesina
149. Kazimierz Chełmicki.
W takim porządku nas zapisano i wywoływano przed prześwietny sąd.
Prokuratoria zastąpiona przez nadprokuratora Adelunga i asesora Mittelstaedta.
Tłumacze: radzca Jerzewski i sekretarz Konkiel.
Obrońców wybraliśmy nie tych, których nam sąd proponował, ale następujących: l. Prof. dr Gneist z Berlina
2. Adwokat Deyks z Berlina
3. Adwokat Brachvogel z Berlina
4. Adwokat Holthoff z Berlina
5. Adwokat Janecki z Poznania
6. Adwokat Lent z Wrocławia
7. Adwokat Lewald z Berlina
8. Adwokat Elven z Kolonii
9. Adwokat Lisiecki ze Śremu.
Profesor Gneist, słynny jako prawnik i mówca liberalny w sejmie był ważnym nabytkiem na obrońcę, a Napoleonowi Mańkowskiemu należy się zasługa, że usilnymi prośbami mu się udało nakłonić go do przyjęcia obrony. Ja wybrałem sobie Elvena z Kolonii.
Siódmego więc lipca 1864 o godzinie dziewiątej rozpoczynają się rozprawy. Fizjognomie naszych sędziów nie wróżyły nam dobrego wypadku, czuli się jednak bezpiecznymi pod opieką straży ogniowej, która pod pozorem strzeżenia sali sądowej z drzewa wystawionej nie tylko na zewnątrz, ale i wewnątrz, śród obrad, uzbrojona w ogromne, błyszczące topory czuwała nad ich bezpieczeństwem.
Trzech stenografów, przez nas płatnych, zajęło krzesła obok trybuny nadprokuratorii, która nam wytoczyła: "Proces o zdradę stanu za usiłowania dążące do przywrócenia Polski w granicach, jakie miala przed rokiem 1772, a zatem do oderwania części przez podzial do Prus przypadlej, wytoczony przeciw hrabiemu Jan Kanty Kościelec Dzialyński i towarzyszom" (8).
Po obszernym wstępie, w którym prokuratoria usiłowała uzasadnić oskarżenie przez różne dokumenta, a mianowicie przez notatki hrabiego Działyńskiego zabrane przy rewizji w pałacu jego w Poznaniu (9), znajdujące się w pugilaresie, przystąpiła do szczegółowych oskarżeń, począwszy od hrabiego Działyńskiego. (...)
...
Indeks nazwisk od strony 370 (350)
...